Waarom zijn chemische stoffen belangrijk?
Waarom zijn chemische stoffen belangrijk?
Dankzij chemische stoffen beschikken we over warmte en elektriciteit, kunnen we producten en kleding kopen en hebben we overal continu toegang tot telecommunicatie, media en muziek. Eigenlijk worden veel veranderingen die zich in de natuur voltrekken door chemische reacties veroorzaakt, zoals het verkleuren van bladeren en het bloeien van bloemen.
Chemische stoffen leveren een significante bijdrage aan onze economie. Een goed beheer van chemische stoffen tijdens de volledige levenscyclus ervan – van de extractie of productie tot de verwijdering – is daarom essentieel om gevaar voor de gezondheid en het milieu te voorkomen.
De medaille heeft echter twee kanten. Zoals Margot Wallström (voormalig vicevoorzitster van de Europese Commissie en een van de grondlegsters van de REACH-wetgeving, die een veilig gebruik van chemische stoffen als doel heeft) heeft gezegd, zijn chemische stoffen zowel een zegen als een vloek. Als we willen blijven genieten van de voordelen van chemische stoffen in ons leven, moeten we er ook zorgvuldig mee omgaan om schadelijke effecten door blootstelling te beperken.
Chemische stoffen die we in ons dagelijks leven gebruiken
In de hedendaagse industrie komt het erop aan producten te ontwerpen die effectiever werken dan hun voorlopers. Hieronder volgen enkele voorbeelden:
Detergentia zijn waren die werkzame stoffen bevatten die oppervlakteactieve stoffen worden genoemd. Oppervlakteactieve stoffen kunnen de spanning van het wateroppervlak verlagen, zodat water zich met olie of vet kan vermengen. Daarom wassen we vuile kleding met een reinigingsmiddel – een detergens dat vuil in een vaste of vloeibare vorm kan verwijderen.
Het reinigingsingrediënt in shampoo kan ook de oppervlaktespanning van water verminderen, zodat het haar grondig nat wordt gemaakt en zo schoon wordt. Ook breekt shampoo vet af, zodat dit uit het haar wordt verwijderd.
Shampoo bevat nog tal van andere stoffen. Deze staan vermeld op het etiket. Ze zorgen voor de afbraak en verwijdering van vlekken, vuil, roos, zouten en olie. Met alleen water is dit niet mogelijk.
Tandpasta bestaat uit water en schuurmiddelen, zoals aluminiumhydroxide en calciumcarbonaat. Tandpasta kan ook zoetstoffen, kleurstoffen, ademverfrissers, stoffen voor het afweren van kiemen en microben en een werkzame stof genaamd natriumfluoride bevatten; deze versterkt het tandglazuur en beschermt tegen gaatjes.
Textiel voor het maken van kleding wordt soms door chemische processen afgewerkt om de kenmerken ervan te verbeteren. Appreteermiddelen worden bijvoorbeeld gebruikt om stoffen te versterken en kreukvrij te maken.
Tijdens het vervaardigingsproces kan textiel een reeks al dan niet chemische behandelingen ondergaan. Deze omvatten de voorbereiding en voorbehandeling, het kleuren, bedrukken en verfijnen van stoffen. Sommige producten die in stoffen gebruikt worden, zijn zeer gespecialiseerde chemische stoffen zoals biociden, vlamvertragers, waterafstotende middelen en appreteermiddelen. Andere zijn relatief eenvoudige chemische stoffen of mengsels, zoals geëmulgeerde oliën en vetten, zetmeel, gesulfoneerde oliën, was en bepaalde oppervlakteactieve stoffen.
Onderzoek naar nanomaterialen heeft geleid tot aanvullende ontwikkelingen, zoals permanente behandelingen op basis van nanodeeltjes en nanostructuren om textiel beter bestand te maken tegen water, vlekken, kreuken, bacteriën en schimmel.
Een geurmiddel is een aromatische chemische verbinding die een geur bevat. Aromatische chemische verbindingen verdampen gewoonlijk, zodat de geur onze neus bereikt. Daarom wordt een geurmiddel altijd in een fles met een smalle hals bewaard.
Geurmiddelen kunnen van synthetische of natuurlijke stoffen worden gemaakt. De meeste natuurlijke geurmiddelen worden afgeleid van de bloemen, vruchten, wortelen, schors of hout van planten. Zo wordt geraniol van de roos, jasmone van de jasmijn, citrus van de sinaasappel en sassafrasolie van de sassafrasboom afgeleid.
Parfum is een mengsel van geurige essentiële oliën of aromaverbindingen, fixatieven en oplosmiddelen die het menselijk lichaam een aangename geur geven.
Voorbeelden van insectenwerende en -dodende stoffen die in huis worden gebruikt, zijn permethrine en tetramethrine. Deze synthetische chemische stoffen vallen het zenuwstelsel van insecten aan.
Er bestaan vele soorten verf die specifiek bestemd zijn voor het te verven materiaal, zoals muurverf, houtverf, autoverf en ijzerverf. Verven zijn op waterbasis of op oliebasis vervaardigd, afhankelijk van het gebruikte oplosmiddel.
Verven zijn een mengsel van ingrediënten – bindmiddelen, pigmenten/kleurstoffen, additieven en een oplosmiddel of drager – uit fossiele, minerale, biologische en synthetische bronnen. Additieven kunnen de prestaties van verf verbeteren, zoals fungiciden om schimmel te weren, stollingsmiddelen om de verf dikker te maken en andere stoffen om de verf tegen water of zonlicht te beschermen.
Bevorderen van economisch succes
Chemische stoffen leveren voordelen op waarvan de moderne samenleving volledig afhankelijk is. Ook leveren ze via handel en werkgelegenheid een essentiële bijdrage tot het economisch en sociaal welzijn van de burger.
De wereldwijde productie van chemische stoffen is gestegen van 1 miljoen ton in 1930 tot honderden miljoenen tonnen nu. De chemische sector zet grondstoffen als aardolie, aardgas, lucht, water, metalen en mineralen om in duizenden verschillende producten. In 2011 was de chemische industrie in de Europese Unie de op één na grootste ter wereld, na China.
Het precieze aantal chemische stoffen op de markt is nog altijd niet bekend, en jaarlijks worden nieuwe chemische stoffen in de handel gebracht. Volgens de REACH-verordening moeten chemische stoffen die in een hoeveelheid van minstens één ton per jaar in de EU worden vervaardigd of ingevoerd, worden geregistreerd; ECHA verwacht dat in 2018 minstens 30 000 bestaande chemische stoffen in deze categorie zullen zijn geregistreerd.
Publieke perceptie: chemische stoffen zijn veiliger geworden
Uit een door de Europese Commissie in 2013 uitgevoerde opiniepeiling blijkt dat EU-burgers zich in het algemeen goed bewust zijn van de wijdverspreide toepassing van chemische stoffen. Volgens 61% van de Europeanen zijn chemische stoffen op de EU-markt tegenwoordig veiliger dan tien jaar geleden.
Het merendeel (69%) van de Europeanen meent dat het gebruik van chemische stoffen in hun dagelijks leven onontkoombaar is. 75% van de Europeanen associeert ze met industriële innovaties. Meer dan de helft van de ondervraagden vindt dat chemische stoffen het gebruik van natuurlijke hulpbronnen kunnen helpen terugdringen. Slechts 43% daarentegen meent dat ze kunnen bijdragen tot een beter milieu.
Europeanen zijn wat chemische veiligheid betreft van mening dat de industrie en de overheid verantwoordelijk zijn voor het veilige gebruik van chemische stoffen in de EU.
